بناي مزبور در ابتداي محله نو و متصل به محله‌ی «درب كوشك» در نزديكي خيابان طالقاني به همت «آقا سيد حسن مدرس» (متوفي 1273 قمري ) در حدود سال 1260 قمري بنا گرديد و در مراحل بعدي زير نظر «محمد رحيم خان بيگلربيگي» و برادرانش تكميل شد. كتيبه‌هاي مسجد داراي تاريخ‌هاي متفاوتي از قبيل 1290 ،1299،1301،1304و 1378 مي‌باشد كه نشان‌دهنده‌ي مراحل گوناگون بنا و تزئينات اين پايگاه و مركز ديني مي‌باشد (رفيعي مهر آبادي، 1352، ص : 618). در مسجد «رحيم‌خان» كه در سال‌هاي اخير به نام «مسجد الرحيم»، ناميده مي‌شود سه حجره براي سكونت طلاب ساخته شده و در حال حاضر، چند نفر طلبه در آن ساكن هستند (موحد ابطحي،  1376، ج 2 ، صص: 320 و 321).

 
*مدرسه‌ي الغدير:
مدرسه‌اي است در منتهي‌اليه خيابان «مشير انصاري» در كوچه‌اي متصل به خيابان هارونيه كه در اصل، منزلي مجلل و مسكوني جزو ميراث فرهنگي بوده و در سال 1405 قمري به مدرسه‌ي علميه تبديل شده است. مساحت اين مدرسه 2400 متر مي‌باشد و تغييرات و تجديد بنا (در قسمتي از ساختمان) و تعميرات اساسي در آن، تحت نظر آقا «حاج سيد حسن فقيه امامي» صورت پذيرفت و سردري مجلل و باشكوه با كاشي‌هاي معرق و قطاربندي‌هاي زيبا طراحي شد (موحد ابطحي، 1376، ج 2، صص: 288 و 289). 

تصوير شماره ي 15– تصويری از مدرسه ی الغدير
 
 * مدرسه‌ي اميرالمومنين علي (ع):
مدرسه‌اي است در نزديكي فلكه‌ي «قدس» (طوقچي) و در محل مصلاي قديم «طوقچي» (در كنار مسجد بزرگ) در دو طبقه با 80 حجره كه در سال 1400 قمري به همت «حاج سيد نورالدين جعفريان» ساخته شد (موحد ابطحي،  1376، ج 2 ، ص: 290).
این مدرسه در سال ۱۳۹۳ و با تایید مدیر محترم حوزه علمیه حضرت آیت الله طباطبایی(دامت برکاته) به مدرسه مستقل آموزشی طلاب و زیر نظر مرکز مدیریت حوزه علمیه تبدیل شد
 
*مدرسه علميه‌ي باقرالعلوم (ع):
مدرسه‌‌اي است واقع در خيابان «احمد آباد» كه در حدود سال 1405 قمري در دو طبقه با حدود 25 حجره زير نظر «مرحوم حاج سيد كمال‌ فقيه ايماني» تأسيس شد (موحد ابطحي،  1376، ج . 2، صص: 290 و 291). 

 
 *مدرسه‌ي محمديه:

اين مدرسه متصل به مدرسه‌ي ذوالفقار مي‌باشد. در سال 1415 قمري ساختمان قديمي آن كه منزلي مسكوني بود، ‌تخريب و به جاي آن ساختماني نو زير نظر «حاج سيد حسن فقيه امامي» و با همت آقاي «محمود صفاكار» ساخته شد ( موحد ابطحي،  1376، ج 2 ، صص: 319 و 320). 


 
* مدرسه‌ي جواديه:
 مدرسه‌اي است متصل به مدرسه‌ي «محمديه» و در فاصله‌ي نزديكي با مدرسه‌ي «ذوالفقار» كه در اصل منزل مسكوني بوده و با تغييراتي به صورت مدرسه درآمده است (موحد ابطحي،  1376، ج 2 ، ص: 292). 


 
* مدرسه‌ي ميرزا مهدي يا بابا حسن:
بناي اين مدرسه در خيابان «مسجد سيد» و در كنار شعبه‌اي از نهر «فدن» معروف به جوي «باباحسن» واقع مي‌باشد با طول و عرض 45*45 متر، با ده حجره و مشتمل بر شبستان‌هايي كه مسجد بوده است.
 مدرسه‌ي «ميرزا مهدي» بيش از دو جريب مساحت داشت (جابري انصاري، 1321، ص: 308). مدرسه و مسجد مزبور، از آثار «ميرزا مهدي‌خان اشتهاردي»، از مستوفيان عهد نادري مي‌باشد و پس از سال 1365 قمري به كمك مردم متدين، تعميراتي اساسي يافته است. (مصلح الدين مهدوي، 1345، ص: 241) در سال 1408 قمري، مسجد و مدرسه‌ي «ميرزا مهدي» به وسيله‌ي شهرداري جهت احداث خيابان «طيب» تخريب شد و دو سوم آن جزو خيابان قرار گرفت. در باقي مانده‌ي زمين ياد شده و زير نظر «حاج فقيه احمد آبادي» مدرسه‌اي در سه طبقه بنا شد (موحد ابطحي، 1376، ج 2، صص: 321 تا 323).


  منابع: 
 – الاصفهاني، محمد مهدي بن محمدرضا (1368). نصف جهان في تعريف الاصفهان . تصحيح و تحشيه‌ی دكتر منوچهر ستوده. تهران : اميركبير.– ايمانيه، مجتبي (1350). تاريخ فرهنگ اصفهان. اصفهان: دانشگاه اصفهان.– جابري انصاري ، حسن (1321). تاريخ اصفهان و ري. به اهتمام حسين عمادزاده. تهران: عمادزاده.– جناب، مير سيد علي و ژان شاردن (1376). الاصفهان . به كوشش محمدرضا رياضي. [تهران]: سازمان ميراث فرهنگي كشور.– حاجی قاسمی، کامبيز (1375). گنج نامه‌ی فرهنگ آثار معماری اسلامی، دفتر دوم: مساجد اصفهان . [ تهران ]: مرکز اسناد و تحقيقات دانشکده‌ی معماری و شهرسازی و شرکت توسعه‌ی فضاهای فرهنگی وابسته به شهرداری تهران.– حاجی قاسمی، کامبيز (1378). گنج نامه‌ی فرهنگ آثار معماری اسلامی، دفتر پنجم: مدارس. [ تهران ]: مرکز اسناد و تحقيقات دانشکده‌ی معماری و شهرسازی و سازمان ميراث فرهنگی کشور.– رفيعي مهرآبادي، ابوالقاسم (1352). آثار ملي اصفهان. تهران: انجمن آثار ملي.– سلطان زاده، حسين (1364). تاريخ مدارس ايران از عهد باستان تا تأسيس دارالفنون. تهران: آگاه.– ملازاده، کاظم و مريم محمدی (1381). مدارس و بناهای مذهبی (تکيه، حسينيه، خانقاه، قدمگاه، مدرسه، مصلی). دايره‌المعارف بناهای تاريخی ايران در دوران اسلامی. تهران: حوزه‌ی مهر (حوزه‌ی هنری سازمان تبليغات اسلامی).– موحد ابطحي ، سيد حجه (1376). ريشه‌ها و جلوه‌هاي تشيع و حوزه‌ی علميه اصفهان. جلد دوم. اصفهان: دفتر تبليغات المهدي (عج).– مهدوي ، سيد مصلح الدين (1345). تاريخچه‌ی محله‌ی خواجو و تاريخ ساختمان حمام شريف و عين وقف‌نامه‌ی حمام . اصفهان.– مهدوي، سيد مصلح الدين (1368). بيان المفاخر در احوالات عالم جليل صاحب مناقب و ماثر حاج سيد محمد باقر حجه الاسلام شفتی بيد آبادی. دو جلد. اصفهان: مسجد سيد.– همايي، جلال الدين (1384). تاريخ اصفهان. مجلد ابنيه و عمارات فصل تكايا و مقابر. به كوشش ماهدخت بانو همايي. تهران: نشر هما.– هنرفر، لطف ا… (1350). گنجينه‌ی آثار تاريخي اصفهان. اصفهان: ثقفي .
 


 *مدرسه میرزاحسین ، اصفهان
 
يكي از مدارس قديمي اصفهان مدرسه ميرزا حسين است. اين مدرسه
 كه در نزديكي مسجد سيد و در محله بيد آباد واقع شده از آثاري است كه
 در زمان شاه سليمان صفوي ساخته شده است.
سال ساخت مدرسه به موجب كتيبه سردر، سال ۱۰۹۹ هجري قمري
 است. اين كتيبه كه به خط نستعليق سفيد بر زمينه كاشي خشت لاجوردي
است حاوي اشعاري است كه مصراع آخر آن سال ۱۰۹۹ هجري را
 بيان مي دارد. در اين اشعار به نام باني مدرسه و شاه سليمان صفوي
 اشاره شده است. سنگاب نفيس مدرسه نيز به خط نستعليق برجسته بر
 سنگ پارسي تاريخ ۱۲۷۵ هجري قمري (زمان سلطنت ناصرالدين
 شاه قاجار) را با نام نويسنده برخود دارد. مدرسه ميرزا حسين ۴ ايوانه
 است و حجره هاي طلاب در يك طبقه ساخته شده اند.
 این مدرسه  که در حال حاضر زیر نظر مرکز مدیریت حوزه علمیه استان
 اصفهان می باشد  ،

این مدرسه با حمایت  مدیر حوزه علمیه استان اصفهان حضرت
 آیت الله طباطبایی نژاد و توسط دفتر فنی مرکز مدیریت حوزه علمیه اصفهان
در سالهای  ۱۳۸۵ و ۱۳۸۹  شمسی مرمت اساسی شده است فعلا از مدارس خوابگاهی

طلاب می باشد  و طلاب مدرسه به طور عمده از فارغ التحصیلان دانشگاهی
می باشند.


*مدرسه ناصریه


مدرسه ناصریه متعلق به دوره صفویه که واقع در اصفهان میدان امام
 (نقش جهان) سابق و در ضلع شرقی مسجد امام(جامع عباسی)
 می باشد . تزیینات آن بنا بر استناد موجود مربوط به شاه عباس دوم
می باشد . این مدرسه با ابعاد۵۰*۶۵ متر و نشه مستطیل و دارای ۹
حجره ایواندر در ضلع شرقی است .
حجرات مدرسه ی ناصریه در سالهای اخیر در اثر کم توجهی به مخروبه ای تبدیل
 شده بود  که مرمت اساسی این بنای تاریخی توسط دفتر فنی مهندسی
 مرکز مدیریت حوزه علمیه استان اصفهان و با حمایت حضرت آیت الله
طباطبایی مدیر محترم حوزه علمیه استان اصفهان و نظارت اداره میراث
 فرهنگی صورت گرفته است.


 * مدرسه بابا قاسم (مدرسه امامیه)
یکی از باباهای معروف اصفهانی که مزارش پس از چند قرن هنوز زیارتگاه
مشهوری به شمار می‌‌رود بابا قاسم اصفهانی است که در ابتدای قرن هشتم
 هجری زندگی می‌‌کرده و از مردان عارف و سالک در راه حقیقت بوده و در
 زمان خود شهرت و محبوبیت داشته است.
صحن آن کاشیکاری و در کتیبه کاشی سردر آن سال ۱۰۵۸ هجری قمری
 دیده می‌‌شود.
 این مدرسه در بازاربزرگ اصفهان قرار دارد.


  • * مدرسه جلالیه اصفهان
    مدرسه جلالیه که در محله احمد آباد اصفهان واقع شده از آثار تاریخی دوره
    سلطنت شاه سلطان حسین صفوی است که به وسیله محمد حکیم در
    سال ۱۱۱۴ هجری بنا شده است.
     سردر و پشت کناره‌های صحن آن تزیینات کاشی دارد و آرامگاه بانی
    ساختمان مدرسه در یکی از حجره‌های آن واقع است.
  • این مدرسه که بخشی از آن توسط دفتر فنی مرکز مدیریت حوزه علمیه اصفهان مرمت گردید
    در حال حاضر محل استقرار طلاب حوزه علمیه می باشد.

  • * مدرسه شمس‌آباد
    این مدرسه که از مدارس طلبه نشین دوره شاه سلطان حسین صفوی به
    شمار می‌آید،
     درمحله شمس آباداصفهان واقع است و به وسیله یکی از رجال آن دوره به
     نام آقا میرمحمد مهدی تاجر عباس‌آبادی، در سال ۱۱۲۵هجری قمری بنا
     شده است. که متاسفانه در حال حاضر کاربری حوزه علمیه را ندارد.
    * مدرسه عربان
    مدرسه عربان نزدیک امامزاده احمد (ع) و مقبره آقا نجفی واقع است. این
     مدرسه در دوره صفویه از مدارس دایر طلبه نشین بوده که اکنون شهرت
    سابق خود را از دست داده و به ویرانی گراییده است و در سال‌های اخیر
    به اهتمام سید محمدرضا خراسانی تعمیر و کتیبه‌ای در سردر آن نصب شده
     است. ‏کتیبه شامل نصف آیه ۳۵ تا آخر آیه ۳۷ از سوره (اسرا) است.

  • * مدرسه کاسه گران
     این مدرسه طلبه‌نشین نیز از بناهای دوره شاه سلیمان صفوی است که در
    بازار «ریسمان» اصفهان واقع است. این مدرسه تزیینات گچبری و کاشیکاری
    ‌های زیبایی دارد و به وسیله یکی از رجال آن دوره به نام آقا میرمحمد
     مهدی ملقب به حکیم الملک در سال ۱۱۰۵ هجری قمری بنا شده است.
    ‏کتیبه‌های داخل مدرسه سال ۱۱۰۳ هجری قمری را نشان می‌‌دهند.
    این مدرسه در حال حاضر در اختیار مجموعه جامعه المصطفی می باشد.

  • * مدرسه ملا عبدالله
    مدرسه ملاعبدالله در اول بازار امام اصفهان، واقع است. این مدرسه به فرمان
    شاه عباس اول برای تدریس مولانا عبدالله شوشتری ساخته شده است
     که از علمای تراز اول دوره صفویه و مردی عالم و زاهد بود و نزد شاه عباس
    قرب و منزلتی بزرگ داشت. این مدرسه  که در حال حاضر زیر نظر مرکز مدیریت
    حوزه علمیه استان اصفهان می باشد  ،
  • این مدرسه با حمایت  مدیریت  حوزه علمیه استان اصفهان  حضرت آیت الله طباطبایی نژاد 
  • و توسط دفتر فنی مهندسی مرکز مدیریت  حوزه علمیه و با نظارت اداره میراث فرهنگی در سالهای
  • ۱۳۸۹ ، ۱۳۹۰ ، 1393 ، 1401 و 1402 مرمت گردیده است

  •  مدرسه نجفی
     مربوط به دوره قاجار است و در اصفهان، خیابان نشاط، محله حسن آباد، بازارچه
     حسن آباد واقع شده و این اثر در تاریخ ۱۲ اردیبهشت ۱۳۷۷
     با شمارهٔ ثبت ۲۰۰۸ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است .
     این مدرسه  که در حال حاضر زیر نظر مرکز مدیریت حوزه علمیه استان اصفهان
     می باشد  ، با حمایت  مدیریت  حوزه علمیه استان اصفهان حضرت آیت الله 
    طباطبایی نژاد و توسط دفتر فنی مهندسی مرکز مدیریت حوزه علمیه و با
    نظارت اداره میراث فرهنگی در سالهای  ۱۳۸۹ و  ۱۳۹۰ مرمت کامل شده است و 
    فعلا در اختیار حوزه المصطفی می باشد
     
     مدرسه جده کوچک
    در یکی از بازارچه‌های بازار بزرگ اصفهان به نام «قهوه کاشی‌ها» قرار دارد.
    ← مسیر مدرسه
    این محل در چهار وقفنامه از چهار مدرسه اصفهان در دوره صفوی ، جنبِ خان
    مشهور به ارفروشان معرفی شده است.مسیر اصلی بازار، در زمان بنیان
    مدرسه، از قهوه کاشی‌ها به سرای ساروتَقی (در محل: ساروتْقی) می‌رفت
     و از بازارچه مشیرْ انصاری و فضای میان هارونیه و مسجد علی علیه‌السلام
     و «درب حمامْ کُرسی» و بازار گندم‌فروشان می‌گذشت و به بازار قاز منتهی
     می‌شد و جدّه کوچک نیز، همچون اغلب مدارس و کاروانسراها ، در این مسیر
     بود.
    ← بانی بنابر کتیبه مرمرینی
    بنا بر کتیبه مرمرینی که بر دیوار یکی از غرفه‌های حیاط شمالی مدرسه
     نصب شده، این عمارت به امر دلارام خانم (جدّه شاه عباس دوم) و به سعی
     ولی آقا ساخته شده و بنای آن در رجب ۱۰۵۷ پایان یافته است.← موقوف
    بر اساس کتیبه سردرِ مدرسه، جدّه کوچک وقفِ طلاب اثناعشری شده
    و ثواب وقف به روح صفی میرزا (مقتول ۱۰۲۴)، فرزند ارشد و ولیعهد شاه
    عباس اول ، هدیه شده است.
    ظاهراً دلارام خانم، مادر صفی میرزا و همسر شاه عباس اول بوده و به
     همین سبب، او را جدّه بزرگ شاه عباس دوم خوانده‌اند. در پشت وقفنامه
     مدرسه، فهرستی از کتاب‌های وقفی آمده که به چهار دسته تقسیم شده‌اند
     و ثوابِ وقفِ هر دسته، به ترتیب، به شاه عباس ماضی، دلارام خانم،
     صفی میرزا و شاه صفی اختصاص یافته است.
    ← ساختمان مدرسه
    مدرسه جدّه کوچک در دو طبقه بنا شده و مساحت آن حدود هفتصدمتر مربع
     است.درِ ورودی مدرسه، داخل بازار و در ضلع جنوبی عمارت واقع شده و
     کتیبه سردر آن به خط ثلث محمدرضا امامی ، خوشنویس نامور دوره صفوی،
     بر زمینه کاشیِ معرق لاجوردی است. نمای آجری اطراف عمارت نیز با کاشی
    ‌کاری تزئین شده است. این مدرسه دارای حیاط جنوبی و حیاط شمالی است.
    دور تا دور حیاط جنوبی را حجره‌هایی در دو طبقه احاطه کرده است.
    امروزه این مدرسه ۳۷ حجره طلبه‌نشین (۱۵ حجره در طبقه پایین و ۲۲ حجره
     در طبقه فوقانی) دارد؛ ولی میر سیدعلی جناب اصفهانی  در ۱۳۰۲ ش،
     شمار حجره‌ها را ۳۸ باب ذکر کرده، که احتمالاً اختلاف شمارش مربوط به
    حجره‌ای است که بعدها آشپزخانه شده است.
    حیاط شمالی مدرسه، که از حیث ارتفاع بالاتر از حیاط جنوبی است،
    مشتمل است بر یک مسجد و چند غرفه ایوانی شکل. بنا بر سنگ‌نوشته
     نصب‌ شده در حیاط شمالی، ساختمان این مدرسه آخرین بار در ۱۳۸۰ ش
     مرمت شده است. جدّه شاه، مدرسه جدّه کوچک را بر «علمای علوم
     یقینیه و عملیّه» شیعه وقف کرده  و موقوفات بسیاری به آن اختصاص
    داده است، از جمله قسمتی از قریه قُهاب اصفهان و یک حمام و هجده دکان.
    یک‌دهم از منافع این موقوفات، حق‌التولیة متولی و مابقی با نظر وی به وظیفه
     و مقرری مدرّس، طلبه، مؤذن و خادم اختصاص یافته است.مدرسه جدّه
     کوچک از ابتدای تأسیس طلبه‌نشین و خوابگاهی بود و به ندرت در آن تدریس
     می‌شد، اما فهرست بیش از هفتاد کتابِ وقفی مدرسه، که عمدتاً در فقه ،
     اصول ، تفسیر ، کلام شیعی و عرفان است، نشانه‌ای از اهداف علمی مدرسه
    در بدو تأسیس آن است.
    بخشی از حجرات ، هشتی ورودی   و  آشپزخانه  در سالهای  1390    و 1391 و در سال های 1400 و  1401 اقدام
  • به مرمت دربها و بعضی دیکر از حجرات و اجرای ناکش در ضلع شرقی حیاط دوم توسط دفتر فنی مهندسی
     مرکز مدیریت حوزه علمیه استان اصفهان و با حمایت مدیر محترم حوزه  علمیه حضرت ایت الله طباطبایی
     نژاد انجام گرفته است واز مدارس آموزشی و خوابگاهی می باشد.
     
    مدرسه جده بزرگ
  • مدرسه جده کوچک (اصفهان) | پایگاه علمی فرهنگی اعتقادی الشیعه
    مدرسه جده بزرگ واقع در استان اصفهان و شهر اصفهان نوع بنا : تاریخی ،
     قدمت : صفویه (1058 ه ق )، ( تاریخ میلادی : 1501-1722 م ) در بازار بزرگ
    اصفهان و درنزدیکی بازار زرگرها دو مدرسه از زمان شاه عباس دوم باقی
    مانده که از مدارس بزرگ و باشکوه دوران صفوی است. این دو مدرسه
    در طول دهها سال حیات خود، دانشمندان و روحانیون برجسته ای را در خود
     پرورش داده اند. این دو مدرسه به جده بزرگ و جده کوچک معروف هستند. ‏
    مدرسه جده بزرگ که در دو طبقه ساخت شده در بازار اصلی اصفهان واقع
     است و نهر آبی از میان آن می گذرد. وجه تسمیه آن به این علت است که
     جده بزرگ شاه عباس آن را ساخته است. ‏کتیبه ای که در سر در مدرسه
     است با خط ثلث با کاشی معرق بر زمینه کاشی لاجوردی است. تاریخ
     آن 1058 ‏هجری قمری و خطاط آن محمد رضا امامی است . ‏در این کتیبه
     به نام شاه عباس دوم و جده او اشاره شده است. تزئینات داخل مدرسه
    جده بزرگ کاشیکاری است. در ضلع شرقی صحن مدرسه لوحه کوچکی
     است که با خط نستعلیق مشکی تاریخ تعمیر مدرسه را به سال 1334 ‏ذکر
     کرده است آدرس :اصفهان – بازار بزرگ اصفهان و درنزدیکی بازار زرگرها
    احداث الحاقی این مدرسه با حمایت  مدیر  حوزه علمیه استان
     اصفهان حضرت آیت الله طباطبایی نژاد در سال ۱۳۸۵ صورت گرفته و مرمت
     بافت قدیمی آن توسط دفتر فنی مهندسی مرکز مدیریت حوزه علمیه
      و با نظارت اداره میراث فرهنگی در سالهای  ۱۳۹۰ و ۱۳۹۳ ،  1401   و 1402 شمسی انجام گرفته  است و 
    دارای برنامه های آموزشی و خوابگاهی می باشد  .
  • مدرسه جده بزرگ – مدرسه علميه ناصريه

  • مدرسه سلطان محمد سلجوقی(میرزاحسن یا ملاحسن)
     این مدرسه  که در دوطبقه بوده است ،طی سالهای گذشته  
    به مخروبه ای تبدیل شده بود  که    توسظ دفتر فنی حوزه علمیه
     استان اصفهان و با حمایت مدیر حوزه علمیه استان اصفهان حضرت
     آیت الله طباطباطیی  نژاد و با نظارت سازمان میراث فرهنگی مرمت  کامل گردید  
  • و از بناهای دیدنی با نمای آجری و حجره های زیبا می باشد.
    . این مدرسه در خیابان هارونیه و در مقابل « امامزاده هارونیه »
     از نوادگان موسی بن جعفر (ع) قرار دارد .
      آدرس:  میدان امام علی (سبزمیدان سابق) – کوچه هارونیه
    ……………………..
  • مدرسه اسماعیلیه
  • مدرسه اسماعیلیه به شماره ثبت ۴۶۹۸ ، یکی از آثار ملی ثبت شده ایران، در استان اصفهان و شهرستان اصفهان واقع شده است.
    تاریخ ثبت این اثر ملی: ۱۳۸۰/۱۰/۱۱ و قدمت آن: صفویه می باشد. نشانی: استان اصفهان، شهرستان اصفهان، محله قصر منشی، خیابان نشاط، کوچه باروت کوبها
  • این مدرسه تاریخی در سال 1393 شمسی توسط دفتر فنی مرکز مدیریت حوزه علمیه استان اصفهان و با توصیه مدیر حوزه های علمیه مرمت گردید
  • مدرسه علمیه اسماعیلیه (اصفهان) - نقشه نشان
  • مدرسه امام صادق (چهارباغ اصفهان)
  • undefined
  • مدرسهٔ چهارباغ که مدرسهٔ سلطانی و مدرسهٔ مادرشاه نیز نامیده می‌شود، آخرین بنای تاریخی باشکوه دوران صفوی در اصفهان است که برای تدریس و تعلیم به طلاب علوم دینی در دوره شاه سلطان حسین، آخرین پادشاه صفوی، از سال ۱۱۱۶ تا ۱۱۲۶ هجری قمری ساخته شده‌است.
  • این مدرسه تاریخی  توسط دفتر فنی مرکز مدیریت حوزه علمیه استان اصفهان از سال 1389 شمسی تا 1402 شمسی در چند مرحله مرمت گردیده است

  • فهرست مدارس علمیه اصفهان مجموعه مدارس دینی و حوزوی در اصفهان است که از گذشته تا امروز محل سکونت طلاب و تدریس و تحقیق حوزویان بوده است. بیشتر این مدارس از بین رفته و برخی از آنها موجود بوده که مرمت و تعمیرات اساسی در آن صورت گرفته است. پس از دوره صفویه و در قرون سیزدهم، جهاردهم و پانزدهم قمری نیز مدارس علمیه برای برادران و خواهران طلبه در اصفهان بنا شده است.[۱] فهرست همه این مدارس به این شرح است:

    مدارس علمیه اصفهان قبل از دوره صفویه

    مدرسه‌هایی که از قرن پنجم هجری تا عصر صفویه، محل تحصیل علوم دینی برای طلاب بوده است. بیشتر این مدارس، از بین رفته و تعدادی نیز باقی مانده است. بخش قابل‌توجهی از این مدارس، متعلق به شیعه و برخی از آنها مربوط به اهل سنت است.[۲]

    1. مدرسه ابن‌سینا
    2. مدرسه امامیه
    3. مدرسه اوزون‌حسن
    4. مدرسه باب القصر
    5. مدرسه باقریه درب‌کوشک (۹۰۲ق)
    6. مدرسه پاشیر
    7. مدرسه تاج‌الملوک
    8. مدرسه ترک‌ها
    9. مدرسه جعفریه
    10. مدرسه جلال‌الدین منکبرنی
    11. مدرسه جلالی
    12. مدرسه جوهان
    13. مدرسه حاج حسن
    14. مدرسه حاج حسین نورالدین (۱۰۶۹ق)
    15. مدرسه خواجه صدرالدین علی طیب
    16. مدرسه خواجه ملک
    17. مدرسه دار السیاده
    18. مدرسه دردشت
    19. مدرسه درویشان
    20. مدرسه سلطان بخت آغا
    21. مدرسه سمیرمی
    22. مدرسه سلطان محمد سلجوقی
    23. مدرسه سید رکن‌الدین محمد یزدی
    24. مدرسه شمسیه (۱۱۰۴ق)
    25. مدرسه شهشان
    26. مدرسه شیخ مسعود رازی
    27. مدرسه شیخ یوسف بناء
    28. مدرسه صدر منصور
    29. مدرسه علی بن سهل بن ازهر
    30. مدرسه فخریه
    31. مدرسه کران
    32. مدرسه مسجد جامع
    33. مدرسه ملک‌شاهی
    34. مدرسه ملکه خاتون
    35. مدرسه نظامیه
    36. مدرسه نقاشان.[۳] [۴]

    مدارس علمیه از دوره صفویه که تاکنون باقی مانده

    نام مدرسه‌هایی است که در دوره صفویه، دوره مدرسه‌سازی برای گسترش فرهنگ تشیع، رواج داشته و تا الان باقی مانده است.[۵]

    1. مدرسه امام صادق چهارباغ
    2. مدرسه ابراهیم‌بیک
    3. مدرسه احمدآباد
    4. مدرسه اسماعیلیه (محله قصر منشی)
    5. مدرسه الماسیه
    6. مدرسه امامزاده اسماعیل
    7. مدرسه جده بزرگ و جده کوچک
    8. مدرسه جلالیه (دوره صفوی)
    9. مدرسه حاج شیخ محمدعلی ثقةالاسلام
    10. مدرسه خالصیه
    11. مدرسه ذوالفقار
    12. مدرسه رفیعیه سلیمانیه
    13. مدرسه ساروتقی (دوره صفوی)
    14. مدرسه سلیمانیه
    15. مدرسه شفیعیه دردشت
    16. مدرسه عربان (مدرسه آیت‌الله خادمی)
    17. مدرسه علیقلی آقا
    18. مدرسه کاسه‌گران
    19. مدرسه مسجد حکیم
    20. مدرسه ملا عبدالله
    21. مدرسه میرزا حسین
    22. مدرسه ناصریه
    23. مدرسه نوریه
    24. مدرسه نیم‌آورد
    25. مدرسه هارونیه (مدرسه میرزا شاه حسین).[۶] [۷]

    مدارس علمیه غیرموجود متعلق به دوره صفویه

    عنوان مدرسه‌هایی که در اثر حوادث طبیعی، تاریخی یا اجتماعی به ویرانی و نابودی کشانده شده است و اثری از آنها نیست.[۸]

    1. مدرسه آقا شیرعلی
    2. مدرسه آقا کافور (۱۰۶۹ق)
    3. مدرسه آقا کمال خازن
    4. مدرسه آقا مبارک یا مبارکیه (۱۱۰۵ق)
    5. مدرسه آقا نور
    6. مدرسه آقا نور جولا
    7. مدرسه اسفندیاربیک (حدود ۱۰۰۰ق)
    8. مدرسه اسماعیلیه تخت فولاد
    9. مدرسه افتخار الملک
    10. مدرسه افندی
    11. مدرسه ایلچی
    12. مدرسه باغ‌سهیل
    13. مدرسه پری‌خان‌خانم
    14. مدرسه تربت نَظّام
    15. مدرسه توش‌مال‌باشی یا مدرسه نجفیه
    16. مدرس حاج طاهر شیرازی
    17. مدرسه حاج عبدالغفار صراف
    18. مدرسه حاجی کلباسی
    19. مدرسه حاجی محمدباقر مهابادی (۱۰۷۶ق)
    20. مدرسه حکمتیه
    21. مدرسه حکیم
    22. مدرسه خاتون‌آبادی در تخت فولاد
    23. مدرسه خارج دروازه‌ حسن‌آباد
    24. مدرسه خرابه
    25. مدرسه خلیفه‌سلطان
    26. مدرسه خواجه‌محبت یا خواجه‌محب یا محبتیه
    27. مدرسه خواجه محرم یا مدرسه محرمیه
    28. مدرسه خواجه نظام‌الملک طوسی
    29. مدرسه دار البطیخ
    30. مدرسه دار الشفاء
    31. مدرسه دار العلم
    32. مدرسه دده‌خاتون
    33. مدرسه زهراءبیگم
    34. مدرسه زینب‌بیگم
    35. مدرسه سعیدیه یا مدرسه عیدیه
    36. مدرسه شاه مدرسه مسجد جامع شاه عباسی
    37. مدرسه شاهپوریه
    38. مدرسه شاهزاده‌ها
    39. مدرسه شاه‌طهماسب
    40. مدرسه شاه‌عباس کبیر
    41. مدرسه شفیعیه احمدآباد (۱۰۶۷ق)
    42. مدرسه شمس‌آباد (۱۱۲۵ق)
    43. مدرسه شهرستان
    44. مدرسه شیخ الاسلام
    45. مدرسه شیخ بهایی
    46. مدرسه شیخ علیخان زنگنه
    47. مدرسه شیخ لطف‌الله
    48. مدرسه صدر اعظم
    49. مدرسه صدر عامه یا مدرسه وزیر
    50. مدرسه صفویه
    51. مدرسه عباس‌آباد
    52. مدرسه فاضل هندی
    53. مدرسه فاطمیه
    54. مدرسه قاسمیه هاشمیه
    55. مدرسه قرچقای‌بیک
    56. مدرسه قطبیه
    57. مدرسه مدارس قیصریه کوچه عربان
    58. مدرسه کِشِه
    59. مدرسه کمرزرین
    60. مدرسه کوچک درمحله نیم‌آورد
    61. مدرسه گچ‌کنان
    62. مدرسه مادر شاه
    63. مدرسه مبارکه
    64. مدرسه محمدصالح‌بیک
    65. مدرسه مرتضویه
    66. مدرسه مریم‌بیگم
    67. مدرسه مشعل‌دارباشی
    68. مدرسه مقصودعصار
    69. مدرسه مقصودیه ناظریه
    70. مدرسه میرزاخان
    71. مدرسه میرزا رضی
    72. مدرسه میرزا عبدالله افندی
    73. مدرسه میرزا قاضی
    74. مدرسه نجفقلی‌بیک
    75. مدرسه نجفیه یا مدرسه توشمال‌باشی
    76. مدرسه نزدیک مسجد لنبان
    77. مدرسه نواب
    78. هفت مدرسه خواجو
    79. هفت مدرسه دنبال نهر شادی.[۹] [۱۰]

    مدارس علمیه پس از صفویه تاکنون

    مدرسه‌هایی که پس از صفویه در قرون اخیر ساخته شده‌اند به این شرح است:

    1. مدرسه الغدیر
    2. مدرسه امیرالمؤمنین علی
    3. امین‌الدوله یا صدر
    4. مدرسه علمیه باقرالعلوم
    5. مدرسه پاقلعه یا صدر پاقلعه
    6. مدرسه جوادیه
    7. مدرسه حجتیه
    8. مدرسه رکن‌الملک
    9. مدرسه سیدالعراقین
    10. مدرسه صدر بازار
    11. مدرسه صدر چهارباغ خواجو
    12. مدرسه محمودیه
    13. مدرسه مسجد رحیم‌خان
    14. مدرسه میرزامهدی.[۱۱] [۱۲]

    مدارس علمیه مخصوص بانوان

    1. مکتب فاطمه
    2. مکتب حضرت زینب
    3. مدرسة الزهراء
    4. مدرسة النفیسه
    5. مدرسه کتابخانه امیرالمؤمنین.[۱۳] [۱۴]

    جستارهای وابسته

    پانویس

    1. ↑ موحد ابطحی، ریشه‌ها و جلوه‌های تشیع حوزه علمیه اصفهان در طول تاریخ، ۱۴۱۸ق، ج۲، ص۴۷.
    2. ↑ موحد ابطحی، ریشه‌ها و جلوه‌های تشیع حوزه علمیه اصفهان در طول تاریخ، ۱۴۱۸ق، ج۲، ص۴۷.
    3. ↑ موحد ابطحی، ریشه‌ها و جلوه‌های تشیع حوزه علمیه اصفهان در طول تاریخ، ۱۴۱۸ق، ج۲، ص۴۵-۱۰۱.
    4. ↑ مهدوی، اصفهان دار العلم شرق: مدارس دینی اصفهان، ۱۳۸۶ش، ص۴۸-۳۲۸.
    5. ↑ موحد ابطحی، ریشه‌ها و جلوه‌های تشیع حوزه علمیه اصفهان در طول تاریخ، ۱۴۱۸ق، ج۲، ص۱۰۵.
    6. ↑ موحد ابطحی، ریشه‌ها و جلوه‌های تشیع حوزه علمیه اصفهان در طول تاریخ، ۱۴۱۸ق، ج۲، ص۱۰۳-۲۱۹.
    7. ↑ مهدوی، اصفهان دار العلم شرق: مدارس دینی اصفهان، ۱۳۸۶ش، ص۴۸-۳۲۸.
    8. ↑ موحد ابطحی، ریشه‌ها و جلوه‌های تشیع حوزه علمیه اصفهان در طول تاریخ، ۱۴۱۸ق، ج۲، ص۲۲۵.
    9. ↑ موحد ابطحی، ریشه‌ها و جلوه‌های تشیع حوزه علمیه اصفهان در طول تاریخ، ۱۴۱۸ق، ج۲، ص۲۲۳-۲۸۳.
    10. ↑ مهدوی، اصفهان دار العلم شرق: مدارس دینی اصفهان، ۱۳۸۶ش، ص۴۸-۳۲۸.
    11. ↑ موحد ابطحی، ریشه‌ها و جلوه‌های تشیع حوزه علمیه اصفهان در طول تاریخ، ۱۴۱۸ق، ج۲، ص۲۸۵-۳۲۱.
    12. ↑ مهدوی، اصفهان دار العلم شرق: مدارس دینی اصفهان، ۱۳۸۶ش، ص۴۸-۳۲۸.
    13. ↑ موحد ابطحی، ریشه‌ها و جلوه‌های تشیع حوزه علمیه اصفهان در طول تاریخ، ۱۴۱۸ق، ج۲، ص۳۲۵-۳۳۲.
    14. ↑ مهدوی، اصفهان دار العلم شرق: مدارس دینی اصفهان، ۱۳۸۶ش، ص۴۸-۳۲۸.